PERŁA NEOGOTYKU 

1 lipca o kosciele pw. św. Marii Magdaleny w Rabce i jego twórcy  Sławomirze Odrzywolskim opowiadał dr Andrzej Siwek z Instytutu Historii Sztuki UJ

Człowiek zawsze chciał z otaczającego go świata wydzielić dla siebie jakąś przestrzeń. Początkowo takie przestrzenie znajdował w naturze, ale gdy przeniósł się z gór w żyzne doliny rzek, musiał sobie sam takie przestrzenie wydzielać. Najprostszą techniką budowania było układanie jeden na drugim wyschniętych klocków gliny lub kamiennych bloków i w zasadzie ta technika jest wykorzystywana do dzisiaj. Odgrodzenie się od sąsiadów i zgiełku wspólnych obszarów nie było problemem . Ale jak odgrodzić się od nieba, od upalnego słońca, od deszczowych chmur? I tak naprawdę, pominąwszy warstwę zdobniczą, decydującą głównie o stylach, rozwój architektury sprowadza się właśnie do rozwiązania tego problemu. 

Jeżeli prześledzimy, jak architekci radzili sobie z tym problemem, to na przestrzeni całej naszej historii  natrafimy jedynie na trzy takie istotne rozwiązania. Pierwszym rozwiązaniem był płaski strop z kamienia lub drewna, stosowany do czasów rzymskich. Około V wieku p.n.e. rzymianie podpatrzyli u Etrusków rewolucyjne rozwiązanie: z kamieni podzielonych na części w kształcie lekkiego klinu można ułożyć samonośną konstrukcję, kamienny łuk, którego podpory mogą znajdować się znacznie dalej od siebie, niż w przypadku pojedynczego, kamiennego bloku. Jako doskonali inżynierowie wykorzystali ten pomysł do stworzenia sklepienia beczkowego, poprzez ułożenie takich kamiennych łuków jeden za drugim, sklepienia krzyżowego - poprzez przecięcie dwóch sklepień beczkowych i w końcu kopuły - poprzez obrót łuku w okół własnej osi. Do tych rozwiązań dodali własny pomysł jakim była zaprawa wapienna. Świątynie, wśród nich Panteon z ponad 42 metrową kopułą, kolosea, akwedukty, mosty, łuki triumfalne - podstawą tych wszystkich budowli jest właśnie kamienny łuk, a ta technika przetrwała niemal 1800 lat, aż do XIII wieku naszej ery, kiedy to nastał gotyk, a wraz z nim nowe rozwiązanie:  sklepienie krzyżowo-żebrowe i ostrołuk. Nastał czas "lekkich kamieni" - nowe konstruowanie budowli, polegające na sprowadzeniu obciążeń stropu poprzez żebra ostrołuku w kilka punktów budynku, które wzmacniano przyporami lub łukami oporowymi. Wyskie nawy, olbrzymie, wypełnione witrażami okna, strzliste, niebotyczne wieże kościołów zachwycaja i budzą podziw do dzisiaj.
Na kolejne rozwiązanie architekci potrzebowali kolejnych sześciu wieków, gdyż dopiero secesja przyniosła nowe rozwiązania, oparte w glównej mierze na nowych materiałach i technologiach.

Nim jednak secesja nastała, europejscy architekci opierali się na średniowiecznych rozwiązaniach gotyku, a jednym z najważniejszych twórców tego przejściowego okresu był krakowski architekt - Sławomir Odrzywolski. I właśnie jemu oraz jego najważniejszemu dziełu poświęcony był wykład dr Andrzeja Siwka.  
Wykład dr Andrzej Siwka pomógł w pełni zrozumieć dlaczego wrośnięta w nasz krajobraz bryła kościoła pw. św.Marii Magdaleny określana jest mianem "perły neogotyku". Z jednej strony to powszechnie w tamtych czasach stosowane rozwiązania architektoniczne dla budowli  kościelnych, ale z drugiej, to w pełni świadoma i zamierzona, całościowa i jednorodna realizacja koncepcji, łączącej główne cechy gotyku z nadchodzącymi kierunkami w sztuce - młodą polską  i secesją, to sięgnie po wzory ludowe i doświadczenia wieloletniego konserwatora katedry Wawelskiej. Jeżeli dodamy do tego inne realizacje Sławomira Odrzywolskiego - jak choćby gmachy Akademii Górniczo-Hutniczej, Towarzystwa Rolniczego czy Towarzystwa Technicznego, to możemy być dumni, że mamy w Rabce jego największe, neogotyckie dzieło.

 Piotr Kolecki

        

dr Andrzej Siwek - Absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego – historii (1987)  i  historii sztuki (1991).
Doktorat z zakresu: architektura i urbanistyka, obroniony na Politechnice Krakowskiej w 2014, wyróżniony w Konkursie Generalnego Konserwatora Zabytków RP oraz Zarządu Głównego Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków na najlepsze prace studialne, naukowe oraz popularyzatorskie, dotyczące ochrony zabytków i muzealnictwa.
W latach 1992 – 2006 pracownik Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Krakowie, 1997 - 2006 zastępca Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Krakowie. Od 1993 związany z Regionalnym Ośrodkiem Studiów i Ochrony Środowiska Kulturowego w Krakowie, od 2006 kieruje Oddziałem Terenowym Narodowego Instytutu Dziedzictwa w Krakowie.
Członek Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa, Międzynarodowej Rady Konserwatorskiej Miejsca Światowego Dziedzictwa "Drewniane cerkwie w polskim i ukraińskim regionie Karpat", PKN ICOMOS, Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków, Stowarzyszenia Historyków Sztuki.
Zajmuje się problemami ochrony dóbr kultury i zarządzania dziedzictwem, ze szczególnym uwzględnieniem krajobrazów historycznych oraz miejsc światowego dziedzictwa.
Autor licznych publikacji oraz wystaw.