|
23 czerwca
- Galeria „Pod Aniołem”
Łemkowie –
dawni sąsiedzi.
Wykład dr Ewy
Michny
z Katedry Socjologii Narodu i
Stosunków Etnicznych Uniwersytetu Jagiellońskiego
O tym, jak wygląda współczesność
Łemków, zwłaszcza w aspekcie ich tożsamości,
opowiedziała, w trakcie bardzo dobrze przyjętego przez
słuchaczy wykładu, dr Ewa Michna z Katedry Socjologii
Narodu i Stosunków Etnicznych Uniwersytetu Jagiellońskiego,
która prowadząc badania antropologiczne wśród tej
grupy etnicznej stała się jednym z najlepszych ekspertów
w tej dziedzinie.
Historia Łemków w
Polsce dzieli się na dwa okresy: ten z przed i po akcji
Wisła. To tragiczne zdarzenie spowodowało wśród Łemków
powstanie zupełnie nowych relacji w stosunku do siebie
samych, do swojej przeszłości, do ziemi jaka pozostała
w Beskidzie Niskim (chociaż nie tylko) i do innych
nacji. Dla Łemków przełomowym okresem w ich historii
był okres lat 40-tych XX wieku, kiedy ponad stu tysięczna
społeczność łemkowska, jaka mieszkała na Łemkowinie
przed II wojną światową, została niemal w całości
przesiedlona na zupełnie dla nich nowe tereny. Największa
(druga) fala deportacyjna miała miejsce w 1945 kiedy
ponad 70% Łemków została „dobrowolnie”
przesiedlona na ziemie ZSRR. Pozostała cześć, w roku
1947, w ramach akcji „Wiała” została
rozproszona na ziemiach odzyskanych.
|
Dr Michna w trakcie
swoich badań zanotowała wiele opowieści z przebiegu
akcji „Wisła. Ludzie opowiadali jej między
innymi o tym, że w ciągu kilku godzin musieli opuścić
swoje domy i spakować cały dobytek. Na nowych terenach
przesiedleńcom z danej wioski przydzielano gospodarstwa
w dużej odległości od siebie, aby jak najskuteczniej
rozbić dawną społeczność i utrudnić kontakt. Na
nowych terenach musieli walczyć z wieloma przeciwnościami,
najlepsze gospodarstwa poniemieckie były już zajęte,
więc im dostawały się te gorsze, musieli uczyć się
nowego kalendarza rolniczego (cyklu przyrody) czy obsługi
sprzętu gospodarskiego, który często widzieli
pierwszy raz w życiu.
Bardzo ciekawie
prezentuje się współczesna świadomość narodowa Łemków
ponieważ jest to grupa, która poszukuje swojej tożsamości.
Dlatego jedni z nich uważają, że Łemkowie są częścią
narodu Rusińskiego (nowo tworzącego się poczucia
narodowościowego Rusinów Karpackich), inni że Ukraińskiego,
a jeszcze inni nie deklarują przynależności do żadnego
narodu (uważając siebie za odrębną grupę).
|
Niedawno powstała
kodyfikacja języka Łemkowskiego nad która pracowali
filolodzy skupieni wokół Uniwersytetu Pedagogicznego.
Działa wiele organizacji o charakterze narodowościowym,
przy czym należy pamiętać, że konkretne wybory
narodowe mają także swoje silne tło polityczne.
To co łączy wszystkich
Łemków to nostalgia za utraconą ziemią, która
obecnie staje się symboliczną i często idealizowaną
krainą. Do rzadkości należą jednak powroty na Łemkowyne.
W ciągu ostatnich 60 lat wyrosły nowe pokolenia,
które wychowały się w nowej rzeczywistości i to z nią
są związane emocjonalnie, zawodowo i rodzinnie.
Dr Ewa Michna opowiadała
także o badaniach antropologicznych: to długa droga do
poznania danej społeczności, na której przytrafiają
się różne niespodzianki. Jedną z ciekawszych było
dla niej wypicie tradycyjnego łemkowskiego napoju
– kropki. A kropka to jest
najprawdziwszy eter.
Tekst i zdjęcia Jan
Ceklarz
Pani dr Ewa z
okolicznościowym kubeczkiem
|
|
|
|